Zakłady Szpotańskiego – wojna

Założona w 1938 roku przez Kazimierza Szpotańskiego Fabryka Aparatów Elektrycznych bardzo krótko pozostała w jego rękach. Produkcja w tym, wówczas bardzo nowoczesnym, zakładzie rozpoczęła się w kwietniu następnego roku, by już we wrześniu zostać zajęta przez niemieckie władze okupacyjne. Nazwisko Szpotańskiego mimo to przylgnęło do zakładów, być może z powodu jego postawy w czasie wojny.

Nadzór nad nimi pozostawiono Szpotańskiemu, który uczynił z fabryki ośrodek ruchu oporu. W 1939 roku władze hitlerowskie zdelegalizowały organizacje społeczne i naukowe, ale pozostawiły prawo działania organizacjom gospodarczym, które, przejęły rolę wszystkich pozostałych. Jedną z nich był Polski Związek Przemysłowców Metalowych, którego oddziałowi elektrotechnicznemu przewodniczył Szpotański, dzięki czemu miał okazje organizować spotkania, oficjalnie służące dokształcaniu zawodowemu. Przez całą wojnę w halach fabrycznych odbyło się 167 zebrań, poświęconych nie tylko kwestiom technicznym lecz często politycznym i kulturalnym. Szpotański poprzez swoją fabrykę organizował też tajne nauczanie dla dzieci i młodzieży. W nieużywanej części zakładów, pod przykrywką kursów dla mechaników wykłady dawali nauczyciele specjalizujący się w różnych dziedzinach. W fabryce ukrywało się wiele poszukiwanych przez władze okupacyjne osób, które otrzymywały zatrudnienie jako członkowie liczącej 1500 osób załogi. Jej dyrektor organizował również akcje wysyłania paczek dla osób znajdujących się w obozach, zatrudniał ich krewnych, a w grudniu 1944 roku udało mu się doprowadzić do zwolnienia z Mauthausen siedemdziesięciu więźniów.

W listopadzie 1942 roku Szpotański został pojmany przez Gestapo i uwięziony na Pawiaku, skąd jednak, dzięki koneksjom i sowitym łapówkom, po trzech miesiącach udało mu się wydostać. Niemcy mieli też stwierdzić, że bez jego obecności bardzo potrzebny im zakład zwyczajnie nie będzie działać.

Bibliografia
  1. Hickiewicz Jerzy, Kazimierz Tadeusz Szpotański (1887-1966). Patron 2014 roku, w: “Wiadomości elektrotechniczne”, nr 1/2014
  2. Wierzchowski Henryk, Z dziejów Międzylesia, Warszawa 2005
  3. 150 lat gminy Wawer, red. Dorota Kozielska, Warszawa 2015
Skip to content