Zakłady Szpotańskiego – Historia ogólna

Teren hal fabrycznych zwany jest powszechnie zakładami Szpotańskiego, choć w rzeczywistości do Kazimierza Szpotańskiego należały bardzo krótko. Uprzemysłowienie tego obszaru zaczyna się po uruchomieniu linii kolejowej. Pierwsza hala kompleksu powstała w 1900 roku i należała do Fabryki Wyrobów Metalowych „Wawer” produkującej łóżka metalowe. W czasie I wojny światowej firma, posiadająca już trzy hale, popadła w tarapaty. Część zakładu spłonęła w czasie walk, zaś odzyskaniu niepodległości nie umiała ona znaleźć zbytu – jej łóżka kupowane były głównie w głębi Rosji, często na potrzeby armii. W okresie międzywojennym wykupiona przez szwedzkiego producenta walców drogowych.

W 1938 roku swoją fabrykę aparatów elektrycznych przeniósł tu znany inżynier Kazimierz Szpotański. Przedsiębiorstwo zaczęło się zajmować produkcją supernowoczesnych aparatów pomiarowych używanych m.in. w medycynie, a także urządzeń do przesyłu energii wysokich napięć, dzięki czemu Warszawa po raz pierwszy w historii mogła otrzymać prąd z elektrowni znajdującej się poza aglomeracją.

W czasie wojny została przejęta przez Niemców. Mimo to, z inicjatywy Szpotańskiego, stała się ośrodkiem ruchu oporu, a on sam przez pewien czas był więźniem Pawiaka. Po 1944 roku Szpotański zabrał się do wznawiania produkcji w ograbionej przez okupantów fabryce. Choć fabryka została znacjonalizowana, pozostał jej dyrektorem aż do 1950 roku, gdy pod naciskiem władz musiał opuścić stanowisko. Fabryka, funkcjonująca pod nazwą ZWAR, pozostała ważnym pracodawcą.

O tym, że historia lubi się powtarzać świadczą dzieje przedsiębiorstwa po 1989. ZWAR produkował aparaturę głównie na rynek radziecki. Po upadku PRL-u fabryka popadła w kłopoty i, tak samo jak w latach 20, została wykupiona przez szwedzką firmę, ABB, która jednak powoli wygaszała produkcję. Zapuszczone hale zostały wykupione i wyremontowane – tym razem na potrzeby centrum handlowego Ferio, które otwarto w 2015 roku.

Bibliografia
  1. 150 lat gminy Wawer, red. Dorota Kozielska, Warszawa 2015
  2. Czerniawski Jan, Wawer: korzenie i współczesność, Warszawa 2008
  3. Zbigniew Filinger, Krótka historia hal fabrycznych Szpotańskiego w Międzylesiu, (dost internetowy: http://apw.ee.pw.edu.pl/sep-ow/PLI/szpot/zycior/Filinger_shortHistHalFabrwMiedzylesiuCentrum2.pdf)
Skip to content