Na rozwój współczesnej dzielnicy Wawer miało powstanie dwóch szlaków komunikacyjnych. Pierwszym z nich jest zbudowana w latach 70 XIX wieku linia kolejowa. Drugim, znacznie starszym jest Szosa Brzeska, zwana również Lubelską, po której pamiątką jest obecna nazwa „Trakt Lubelski”
Początki traktu nikną w mroku dziejów. Był to naczelny szlak łączący Warszawę z położonymi na wschód ośrodkami m.in. Lublinem i Brześciem, a także szeregiem mniejszych miejscowości. Tędy ściągali do miasta osadnicy z prawego brzegu Wisły.
Wiemy na pewno, że szlak musiał już być intensywnie uczęszczany w XV wieku – wówczas powstał przy nim drewniany kościół wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, przodek obecnej, neogotyckiej świątyni. Nieopodal kościoła położona była gospoda, a jego popularności wieś Zerzeń zawdzięczała rozwój. Również przy trakcie położona była karczma „Wawer” (ob. Zajazd Napoleoński), od której nazwę wzięła cała dzielnica. Mimo to droga nie należała do najwygodniejszych. Jak pisał Julian Ursyn Niemcewicz: w trzech godzinach ledwie milę można było ujechać; zemdlone, pianą i potem okryte nie ledwie powóz dowlekły do Pragi.
W 1819 roku władze zależnego od Rosji Królestwa Polskiego podjęły decyzję o budowie utwardzonej szosy. Budowa trwała cztery lata i była dla Warszawy prawdziwym przełomem. Jako nawierzchni użyto kamiennego tłucznia i granitowych kamieni polnych. Wykopano rowy odwadniające oraz kamienie odmierzające odległości oraz postawiono domki dla dróżników, dzięki czemu zniknęła plaga bandyckich napadów. Początek drogi wyznaczały istniejące do dziś na Kamionku rogatki. Przy ul. Grochowskiej odsłonięto w 1825 roku pomnik upamiętniający tę inwestycję.
Szosa Brzeska zapisała się jednak w tutejszej pamięci nie tylko pozytywnie. To właśnie jej szlakiem odbywali pierwszy etap zesłania w głąb Rosji działacze niepodległościowi z Warszawy i okolic, a widok wawerskich lasów był dla nich często ostatnim w życiu wspomnieniem okolic miasta. W 1935 roku Szosa Brzeska została ponownie zmodernizowana, a jej część przemianowana na Ulicę Płowiecką, a pamiątką pozostała nazwa Trakt Lubelski.
Bibliografia
- Czerniawski Jan, Wawer: korzenie i współczesność, Warszawa 2008
- Niezwykły Wawer: przewodnik, Warszawa 2017