Budynek przy ul. Patriotów, mieszczący dziś biura i mieszkania, ma za sobą długą i burzliwą historię. Powstał w 1937 jako ośrodek dla starszych Żydów z inicjatywy organizacji wspierania ubogich Żydów „Ezra”. Wsparcia finansowego udzieliła amerykańska organizacja Jewish Joint Distrubution Comittee.
Powstanie placówki było wynikiem dynamicznego działania społeczności lokalnej. Gdy dwa lata później do Polski wkroczyli niemieccy żołnierze, widok miasteczek żydowskich takich jak Falenica, był często dla nich szokiem. Po prymitywnej propagandzie jaką przyswajali w kraju, przedstawiającej Żydów wschodnioeuropejskich jako zacofanych i zabiedzonych, trafiali na zadbane, zamożne ośrodki. Jak pisał varsavianista Jerzy Kasprzycki: Wywodzącym się z drobnego mieszczaństwa Niemcom musiały imponować dostatnie wille żydowskich lekarzy, adwokatów – przeważnie już zasymilowanych. W licznych żydowskich sanatoriach i domach opiekuńczych prężnych organizacji społecznych (…) trudno było znaleźć potwierdzenie jadowitych plotek o brudzie, nieporządku, złym stanie sanitarnym.
Mieszkańcy „Ezry” zostali w październiku 1940 roku zamknięci w falenickim getcie. Budynek zaś stał się komisariatem Gestapo oraz tzw. granatowej policji. Po wyzwoleniu stolicy w 1944 roku ulokowała się tam inna owiana ponurą reputacją służba – NKWD. W 1948 roku został oddany na potrzeby Urzędu Bezpieczeństwa, który w owych latach toczył walki z członkami podziemia antykomunistycznego. Gruntownie wyremontowany w XXI wieku w niewielkim stopniu przypomina o swojej zawiłej historii.
Bibliografia
- Czerniawski Jan, Wawer: korzenie i współczesność, Warszawa 2008
- Kasprzycki Jerzy, Majewski S. Jerzy, Korzenie Miasta, Tom VI, Warszawa 2004
- Niezwykły Wawer: przewodnik, Warszawa 2017